Ik (Ruben, eigenaar TAPA) ben inmiddels zo’n 6 jaar werkzaam als fysiotherapeut en ben opgeleid met heel veel oefeningen. Na het afstuderen en werkzaam als fysiotherapeut gaf ik dus vaak oefeningen aan cliënten mee met hele oefenschema’s. Deze moesten mensen dan thuis doen en tijdens de behandeling gaven we aandacht aan de uitvoering ervan. Inmiddels geef ik vrijwel NOOIT meer lichamelijke oefeningen mee aan mijn cliënten. Deze heilige graal van de fysiotherapie onderuit halen zal me binnen de vakgroep niet populair maken, maar in de hoop het vak te innoveren doe ik toch een poging. Dus, waarom geen oefeningen meer? Ik ga er in dit artikel mooie woorden aan proberen te geven, maar met deze zin is stiekem alles al gezegd: Het werkt gewoon eigenlijk niet echt. En voor het geval je zelf wel eens oefeningen hebt gedaan met pijnklachten, oefeningen en pijn gaan niet lekker samen.
Waar zijn oefeningen voor?
Laten we eerst bespreken waarom de fysiotherapeut oefeningen meegeeft aan zijn/haar cliënten. Oefeningen kunnen de grondmotorische eigenschappen van de spieren verbeteren. We hebben het dan over spierkracht, lenigheid, coördinatie, uithoudingsvermogen en snelheid. Tijdens de intake wordt regelmatig de kracht van een spier in het pijnlijke gebied gemeten. Wanneer deze ondermaats blijkt is dat een reden om spierversterkende oefeningen aan te raden. En hoewel dit zeer logisch klinkt is dit meestal niet de reden dat men een afspraak gemaakt heeft. Dat is meestal pijn of een bewegingsbeperking. En zelfs wanneer weinig kracht wel de reden is hoeft dit niet altijd de juiste aanpak te zijn.
Het effect van oefeningen bij pijn
Er is zeker wetenschappelijk bewijs voor het verband van oefeningen en vooruitgang in lichamelijke klachten. Het bestaat niet dat een hele beroepsgroep ergens van overtuigd is zonder dat daar solide onderbouwing voor is. Toch lijken de meeste lichamelijke klachten na verloop van tijd ook vanzelf wel over te gaan. Het zelf herstellend vermogen van het lichaam is aardig capabel. Waar de tijd vele wonden heelt krijgen lange oefenschema’s er de eer voor. Het is zoals Voltaire zei: ‘The art of medicine consists of amusing the patient while nature cures the disease.’ De kunst van geneeskunde bestaat uit het vermaken van de patiënt terwijl de natuur de ziekte geneest.
Zijn oefeningen dan slecht?
Absoluut niet! Oefeningen doen ter versterking van de spieren zijn fantastisch en kunnen zeker meewerken aan een sterker en gezonder lichaam wat minder snel klachten krijgt. De oefeningen slaan alleen niet de spijker op de kop in het genezen van pijnklachten. Het valt meer in het rijtje van: gezond eten, op tijd slapen, voldoende zonlicht, genoeg sociale interactie. Oefeningen en pijn zijn niet per se de juiste combinatie in het verhelpen van de pijn.
De belangrijke vraag: waar komt de pijn vandaan?
Mijn cliënten met pijnklachten weten na een eerste behandeling heel goed waar hun pijn vandaan komt. Wanneer ik hen tijdens de eerste ontmoeting vraag waar de huisarts of de fysiotherapeut zei dat de pijn vandaan kwam stottert men vaak termen als ‘slechte houding’ of ‘overbelasting’. Dit zegt helemaal niets. Wat is er aan de hand? Waarom heb je pijn in je nek of je been? Welke structuur is er beschadigd? Eén van de eerste artikelen die ik schreef was het artikel ‘Waar komt de pijn vandaan?‘. Dit is mijns inziens de eerste belangrijke vraag die we ons als therapeut moeten stellen bij een cliënt met pijn. Het is namelijk niet zo dat de spier slap is en daardoor overbelast. De spier is overbelast en daardoor slap.
Oefeningen en pijn: niet de juiste combi
De spier is niet slap en daardoor overbelast, de spier is overbelast en daardoor slap. Als de spier slap is en daardoor overbelast zouden spierversterkende oefeningen inderdaad het antwoord zijn! Maar dit is niet aan de hand. De spier is overbelast, de spier is gespannen geraakt en heeft daardoor minder functie, is minder sterk. Een slappe spier trainen klinkt dus heel logisch, maar is het eigenlijk helemaal niet. Als de pijn voortkomt uit spanning in de spier moet het doel van de behandeling logischerwijs het ontspannen van de spier zijn. Oefeningen en pijn zijn dan niet de juiste combinatie. Specifiek losmaken van de betreffende spier is dan logischer. Toen ik deze gedachte toepaste zag ik mijn resultaten enorm verbeteren! Er bleef echter nog de vraag: waardoor raken de spieren gespannen? Een loodgieter ontstopt de leidingen, maar giet de huiseigenaar vanavond weer frituurvet door de wasbak dan kun je bezig blijven.
Waardoor raken spieren overbelast/gespannen?
Over dit onderwerp heb ik ook al reeds een artikel geschreven: ‘Spierspanning door stress‘. Het klinkt in eerste instantie wellicht te makkelijk om alles op stress te gooien. Stress is misschien ook niet het juiste woord ervoor. Het komt er op neer dat we heel subtiel de spieren aanspannen zonder dat we het doorhebben. Ik noem het onbewust niet-functioneel aanspannen van de spieren. Dit kan bijvoorbeeld ook voortkomen uit een beangstigende diagnose die ervoor zorgt dat je het aangedane lichaamsdeel wil beschermen. Dit beschermen doen we door de spieren voortdurend op standje ‘paraat’ te hebben staan waardoor ze overbelast raken.
Oefeningen en pijn werkt niet? Wat is dan wel de oplossing?
Ik zou geen ondernemer zijn als ik nu geen shameless plug (schaamteloze advertentie) doe. De oplossing die ik heb ontwikkeld is de TAPA Methode. Het is een nieuwe holistische manier van kijken naar fysiotherapeutische pijnklachten die erg goede resultaten oplevert! Lichamelijke spierversterkende oefeningen zijn hierin niet van belang. Want oefeningen en pijn gaan niet samen.
